Nguyên nhân giá thuốc cao bất hợp lý - Bài 1: Quyền tự định giá “giết” người bệnh!

Hàng chục triệu người Việt Nam đang phải gánh chịu giá thuốc chữa bệnh cao vô lý. Đã có nhiều bệnh nhân nghèo chịu chết vì không kham nổi tiền thuốc. Đã có nhiều bài báo về các khoản hoa hồng giết chết y đức… Đã có nhiều cuộc thanh tra giá thuốc nhưng rồi đâu vẫn hoàn đấy.

Tuy nhiên, nguyên nhân giá thuốc cao và cả những khoản hoa hồng kia đều có cội nguồn từ bất hợp lý trong quản lý giá thuốc.

Tình trạng độc quyền, mua bán lòng vòng trên giấy, chịu chi hoa hồng để bác sĩ kê toa khiến giá thuốc cao ngất ngưởng… có nguyên nhân sâu xa do cơ quan chức năng chỉ quản lý giá trên ngọn và không biết trả giá giúp cho người dân.

Kẽ hở của độc quyền, tự định giá

Điều 5 Luật Dược quy định: “Nhà nước quản lý về giá thuốc theo nguyên tắc các cơ sở sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu, buôn bán thuốc tự định giá, cạnh tranh về giá và chịu trách nhiệm theo quy định của pháp luật”. Theo đó: Thuốc trước khi lưu hành trên thị trường phải được cơ sở sản xuất, nhập khẩu kê khai giá và khi thay đổi giá thuốc phải được kê khai lại với cơ quan nhà nước có thẩm quyền, bảo đảm giá thuốc không cao hơn giá thuốc tại các nước trong khu vực có điều kiện y tế, thương mại tương tự như Việt Nam. Cơ sở sản xuất, nhập khẩu thuốc chịu trách nhiệm trước pháp luật về mức giá kê khai.

Đây là một quy định có thể nói là… không giống ai bởi trên thế giới, khi một doanh nghiệp nhập thuốc về, người ta kê khai giá CIF, tức giá của hàng hóa nhập khẩu kê khai tại hải quan (bao gồm giá gốc, bảo hiểm, cước vận chuyển), sau đó hiệp hội quản lý dược hoặc chính phủ sẽ có quy định chi tiết về số phần trăm được tăng. Mức cho phép này sẽ áp dụng cho mọi loại thuốc nhập khẩu.

Hơn 10 năm trước, thuốc ở Việt Nam rất rẻ bởi các công ty dược Việt Nam mua thẳng từ nước ngoài về. Lúc đó, hoa hồng cho bác sĩ rất hiếm và cũng rất ít. Còn 10 năm trở lại đây, Bộ Y tế cho phép Công ty Zuellig Pharma độc quyền phân phối nhiều loại thuốc nhập khẩu vào Việt Nam. Một dược sĩ cho biết: Trước đây, một hộp Eucalyptine viên rời, hộp 42 viên giá chỉ có 28.000 đồng. Sau khi chuyển giao cho hệ thống phân phối độc quyền cho Zuellig Pharma, thuốc được ép vỉ và bán 42.000 đồng/hộp/28 viên mà chất lượng cũng như nhau. Hiện nay, Việt Nam có gần 10.000 loại thuốc nhập khẩu với 900 hoạt chất. Theo một chuyên gia trong ngành dược, Zuellig độc quyền phân phối đại đa số các loại thuốc trên.

Hàng chục triệu người đang phải chịu mức giá thuốc cao phi lý.

Vì hết cửa làm ăn, một công ty dược TP.HCM đề nghị Bộ Y tế cho nhập hàng song song, sau đó đã bay sang Tây Ban Nha mua thuốc về bán. Cũng một loại thuốc nhưng công ty này bán chỉ bằng 1/2 giá của Zuellig. Nhưng chỉ được một vài chuyến thì phía Tây Ban Nha ngưng không cung cấp cho công ty Việt Nam nữa vì bị nhà độc quyền Đông Nam Á Zuellig kiện nhà sản xuất.

Hoa hồng bác sĩ: Nảy sinh từ nạn độc quyền

Bí thế, các công ty TNHH đi đặt hàng ở các nước không thuộc nhóm G7 như Ấn Độ, Trung Quốc, Hàn Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ… để được giá rẻ hơn mang về Việt Nam. Để bán được thuốc, họ phải chi hoa hồng cao cho bác sĩ để được kê toa giành thị phần. Nhưng các công ty độc quyền cũng không phải tay vừa, họ tung ra chiêu khuyến mãi, cho bác sĩ, dược sĩ đi nước ngoài, ở khách sạn năm sao... Từ đó sinh ra chuyện cạnh tranh hoa hồng ngày càng khốc liệt mà tất cả chi phí đó do bệnh nhân gánh chịu.

Ngoài ra, để có thể đủ tiền chung chi mà không bị lỗi bán hàng quá cao so với giá nhập, các công ty TNHH phải mua bán lòng vòng nhằm tránh thuế. Quy trình này được một dược sĩ nguyên là lãnh đạo Hội Dược sĩ mô tả tỉ mỉ như sau:

Công ty A nhập một lô thuốc, định giá là 100.000 đồng, rồi bán cho công ty B 130.000 đồng, sau khi tính toán chi phí, công ty A còn lãi 10% và chỉ đóng thuế thu nhập trên 10% đó. Sau đó, công ty B bán thuốc đó cho công ty C với giá 160.000 đồng, sau khi trừ chi phí còn lãi 10%. Công ty C tiếp tục bán cho công ty D với giá 200.000 đồng, sau khi trừ chi phí công ty C lãi 10%… Cứ như vậy, giá sẽ được phù phép lên theo ý thích của công ty… A. Vị cán bộ này giải thích việc mua bán có hóa đơn, đóng thuế đàng hoàng nhưng thuốc vẫn nằm trong kho của công ty A và mọi hoạt động đều do công ty A điều hành. Thay vì phải kê khai 200.000 đồng, công ty A phải đóng thuế cao nên lách bằng mua bán lòng vòng, sau đó cho mỗi công ty kiếm lời một ít. Họ làm như một công ty đa cấp mà không bị lỗi do đã quy định… tự kê khai giá và chịu trách nhiệm.

Cùng sản xuất trong nước nhưng giá cao, giá thấp

“Chiêu thức” né thuế Một công ty Việt Nam nhập một lô thuốc trị giá 100.000 USD qua công ty xuất nhập khẩu. Sau khi kê khai giá CIF, công ty xuất nhập khẩu mang vào kho cất. Công ty Việt Nam chỉ lấy số thuốc trị giá 20.000 USD ra cửa hàng bán và chỉ đóng thuế trên số thuốc này. Sau khi hết, họ mang tiếp số thuốc 20.000 USD bán tiếp mà không cần xuất hóa đơn, đóng thuế lần hai. Khi quản lý thị trường, thanh tra kiểm tra đột xuất, họ đã có sẵn hóa đơn từ trước. Cứ như vậy, họ chia nhỏ bán hết lượng thuốc 100.000 USD mà chỉ đóng thuế có 20.000 USD mà không bị phát hiện.

Để cho các công ty nước ngoài tự định giá sẽ “giết chết” ngành dược trong nước. Bởi khi giá được đẩy lên cao, họ dư khả năng chi hoa hồng và đẩy mạnh quảng cáo, sản phẩm của các công ty dược trong nước dù rẻ hơn gấp 10 lần vẫn không bán chạy.

Thí dụ điển hình, Công ty United Pharma (Philippines) sản xuất Decolgen bán 600 đồng/viên, trong khi đó Công ty Pharmedic sản xuất chỉ bán 60 đồng/viên Cetamol Fort. Cả hai công ty này đều mua nguyên liệu sản xuất cùng một chỗ, cũng sử dụng nhân công, điện, nước như nhau nhưng cơ quan chức năng lại chấp nhận cho United Pharma kê với giá cao gấp 10 lần. Hoặc một viên Panadol trước đây nhập từ Úc về bán với giá 600 đồng, bây giờ công ty này sản xuất tại Việt Nam vẫn bán với giá đó dù nhân công, điện, nước rẻ. Các dược sĩ nhìn nhận ba mặt hàng thuốc này giá trị, chất lượng như nhau nhưng do Decolgen và Panadol đã đổ tiền vào quảng cáo quá lớn nên nó vẫn bán chạy hơn. Điều này có nghĩa là chúng ta không kiểm soát được đầu tư nước ngoài và việc kê giá bất hợp lý.

Về quy định thuốc bán tại Việt Nam không được cao hơn các nước trong khu vực, nhiều dược sĩ cho rằng các cơ quan chức năng đã có ai đi dò giá tại nước ngoài hay chưa mà biết cao thấp, dù có đi hỏi thì chưa chắc người ta đã nói. Tuy nhiên, giá thuốc có thể mỗi nước được mua với giá khác nhau, lượng mua nhiều ít cũng có giá khác nhau thì dựa trên giá nào để tính ngang bằng? Một mặt hàng AT nhập về Campuchia, rồi nhập lậu vào Việt Nam. Sau khi chung chi hợp thức hóa, nó vẫn rẻ hơn so với hàng nhập chính ngạch. Như vậy sản phẩm của AT nhập về Việt Nam cao hơn ở Campuchia, từ đó xảy ra mua bán lậu mặc dù hàng cùng một gốc sản xuất.

Theo dược sĩ Huỳnh Kim Hoàng, nguyên Giám đốc Công ty Yteco, thì có một số thuốc Pháp sản xuất chỉ bán cho Việt Nam thì lấy gì so sánh. Công ty nhập khẩu chỉ biết vẽ ra… khai đại. Hoặc nhà nhập khẩu bắt tay với nhà sản xuất kê khai giá cao gấp hai lần giá thực tế để kiếm lời.

Làm một năm không đủ tiền uống thuốc một tháng Đó là tình cảnh của ông Lư Xí Náo (49 tuổi, Cần Thơ) đang điều trị tại khoa Ngoại gan - mật - tụy, BV Chợ Rẫy. Ông Náo cho biết ông bị bệnh u đường mật, gan và nhập viện cách đây một tháng. Cứ năm ngày ông đóng 3 triệu đồng tiền thuốc, đến nay ông đã đóng hơn 15 triệu đồng tiền thuốc. Ông Náo tâm sự: Nhà làm vườn trái cây, một năm kiếm được khoảng 15 triệu đồng nhưng bệnh tật một tháng qua đã khiến ông phải đi vay nợ để điều trị.

Theo Duy Tính/PLO

Posted in: Giá cả thị trường,Kinh tế,tinkinhte